Հայ Եկեղեցու Յոթ Խորհուրդները

ԽՈՐՀՈՒՐԴ

Խորհուրդ (հուն.` "mysterion"-ծածուկ, թաքուն բան, լատ. "sacramentum") նշանակում է մեզնից ծածկված, անտեսանելի իրողություն: Աստվածաշնչում մեծաքանակ են երևույթները, որոնք ներկայանում են որպես խորհուրդ, այսինքն բաներ, որ ըմբռնելի են միայն հավատի աչքերով։ Ուրեմն խորհուրդ ասելով հասկացվում է խորհրդավոր՝ աստվածային մի բան, որ տեսանելի կերպով չենք կարող ընկալել, այլ՝ հոգևոր աչքերով, այսինքն՝ հավատով: Աստվածապաշտության մեջ խորհուրդները բազմազան են, սակայն դրանցից առանձնացվում են մի քանիսը` անվանելով «Սրբազան Խորհուրդներ» կամ «Եկեղեցու Խորհուրդներ»։ Ըստ քրիստոնեական վարդապետության` դրանք սրբազան արարողություններն են, որոնց ընթացքում որոշակի արտաքին, տեսանելի նշանի և գործողության միջոցով անտեսանելի կերպով տրվում են Սուրբ Հոգու շնորհները՝ մարդուն միավորելով Քրիստոսի և Եկեղեցու հետ` նրան օժտելով հոգևոր կարողություններով: Սրբազան խորհուրդները պարտադիր պետք է վկայված լինեն Սուրբ Գրքով:

Խորհուրդները Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցում

Հայաստանյայց Առաքելական սուրբ Եկեղեցու խորհուրդները թվով 7-ն են՝ համաձայն Սուրբ Հոգու 7 շնորհների (Առակ.9:1) և 7 առաքինությունների թվին։ Խորհուրդներից միայն 2-ը` Մկրտությունը և Հաղորդությունն են հաստատված անմիջականորեն Հիսուս Քրիստոսի կողմից, մնացած հինգ խորհուրդները, ունենալով սուրբգրային հիմք, զարգացել, ձևավորվել և իրենց վերջնական տեսքն են ստացել ամենաուշը 12 դ.-ում: Ըստ այդմ Հայոց Եկեղեցու խորհուրդներն են`

1.      Մկրտություն

2.      Դրոշմ

3.      Ապաշխարություն

4.      Հաղորդություն

5.      Պսակ Ամուսնության

6.      Վերջին օծում կամ կարգ հիվանդաց

7.      Ձեռնադրություն

Սրանք ընդգրկում են քրիստոնեական կյանքի կարևորագույն բոլոր կողմերը: Այսպես՝

• Մկրտությունը մեզ ազատում է ադամական մեղքից և որդեգրում Քրիստոսին:
• Դրոշմը պարգևում է Սուրբ Հոգու շնորհները և զորացնում ընդդեմ փորձությունների:
• Ապաշխարությունն օգնում է ազատվել այն մեղքերից, որոնք մարդը գործում է մկրտությունից հետո:
• Հաղորդությունը, իբրև հոգևոր կերակուր, մեր մեջ հասունացնում է առաքինություններն ու հոգևոր գիտակցությունը, մաքրում է մեղքերից և հավիտենական կյանքի հույս է տալիս:
• Պսակ Ամուսնության օրհնում և հոգեղինացնում է ամուսնական կյանքը և որդեծնությունը:
• Ձեռնադրությունն ապահովում է քահանայագործության և բոլոր խորհուրդների կատարումը հանձինս հոգևորականների:
• Հիվանդաց կարգը բժշկում է մարմնի տկարությունները՝ քավելով հիվանդության պատճառը՝ մեղքերը:

Հայոց Եկեղեցում խորհուրդներից 4-ը` Մկրտությունը, Դրոշմը, Ապաշխարությունը, և Հաղորդությունը պարտադիր են յուրաքանչյուր քրիստոնյայի համար, իսկ Պսակը, Ձեռնադրությունը և Վերջին Օծումը ` կամավոր: Խսրհուրդներից 3-ը` Մկրտությունը, Դրոշմը, Ձեռնադրությունը, կատարվում են մեկ անգամ, մյուսները կրկնելի խորհուրդներ են:

Առանց Եկեղեցու խորհուրդների անհնար է ապրել ճշմարիտ քրիստոնեական կյանքով, քանի որ դրանց շնորհիվ «իրապես յուրաքանչյուր ոք նախ Քրիստոսի և եկեղեցու իսկական և միակից անդամն է ճանաչվում ու զինքը խոստովանում, և երկրորդ` իրականապես թե՛ իբրև անհատ և թե՛ իբրև համայնքի մի անդամ մտնում է Քրիստոսի ամենամտերիմ և էական հաղորդակցության մեջ և այդ կենսական հաղորդակցության մեջ մնում, ամրանում և շնորհներ վայելում (Ա Կոր., Է 17):...մեր Եկեղեցու արարողության գերագույն կատարելությունը իրականանում է ս. խորհրդի մեջ: Ըստ այսմ` ս. խորհուրդների արարողական մասը մենք տեսնում ենք մեր աչքերով, միայն չենք տեսնում, թե ինչպե՞ս այդ տեսանելի արարողությունները Ս. Հոգու անտեսանելի շնորհաց միջոց են դառնում և մեզ վրա ներգործում: Ուրեմն աստվածադիր ս. խորհուրդների մի առանձնահատկությունն այն է, որ Ս. Հոգու անտեսանելի և աննյութական շնորհներն ու պարգևները, ծածկվելով տեսանելի և նյութական տարրերի մեջ, ընդունվում են այդպես մեր արտաքին զգայարանքներով, որպեսզի ոչ միայն հավատքով, այլև զգայությամբ համոզված լինենք, որ ընդունում ենք աստվածային շնորհներ և Աստուծո հետ մտերմական հարաբերության մեջ մտնում:

Խորհրդի կատարման պայմանները

Խորհուրդները կատարելու անհրաժեշտ պայմաններն են`

1.Խորհրդակատար հոգևորական (եպիսկոպոս կամ քահանա),

2.Խորհուրդի արտաքին նշան` նյութ (մյուռոն, ջուր, գինի) և ծես, արարողություն,

3.Խորհրդի հատուկ բանաձև (խոսք, աղոթք, շարական), որը սրբագործում է ենթակային` խորհուրդ ընդունողին,

4.Խորհուրդն ընդունող անձնավորություն:

Անհրաժեշտ պայմանների բացակայության դեպքում խորհուրդը կարող է ճանաչվել անվավեր: Խորհրդին պետք է պատրաստվել ամենայն լրջությամբ, որպեսզի տրվող շնորհը դատապարտության պատճառ չդառնա, քանզի ովքեր նրան մասնակցում են ոչ հոգևոր նկատառումով կամ այն սոսկ արտաքին ծիսական նշան համարելով, ոչ միայն անհաղորդ են մնում Եկեղեցու Խորհրդի փրկարար ներգործությանը, այլև ենթակա են դառնում չարի հարձակումներին (հմմտ. Ա Կորնթ.11:29-30):

Խորհրդակատարը

Եկեղեցու բոլոր խորհուրդներն էլ իրականացվում են միայն հոգևորականների կողմից՝ այն ծիսակարգով, որը զետեղված է «Մաշտոց» ծիսամատյաններում: Բացի Ձեռնադրության խորհրդից, մնացած 6 խորհուրդները կարող է կատարել քահանայական օծում ունեցող հոգևորականը: Եպիսկոպոսը իրավունք ունի կատարել բոլոր 7 խորհուրդները: Պատշաճ արարողությամբ կատարվող խորհուրդը տեղի է ունենում ստուգապես՝ անկախ հոգևորականի անձնական հատկանիշներից: Խորհուրդի միջոցով շնորհը փոխանցողը ոչ թե խորհրդակատարն է, այլ` Աստված` Սուրբ Երրորդությունը:

ՄԿՐՏՈՒԹՅՈՒՆ

Քահանան հարցնում է կնքահորը.<<Այս երեխան ի±նչ է ցանկանում>>: Կնքահայրը պատասխանում է.<<Հավատք, հույս, սեր և մկրտություն>>: Մկրտվել և արդարանալ, սրբվել մեղքերից, ազատվել դևերից և ծառայել Աստծուն:

                                                                     (Մաշտոց.Կանոն սուրբ Մկրտության)

Կյանքում շատերս կարևորում ենք մեր ծննդյան օրը և հաճախ մեծ շուքով տոնում: Իսկ եթե նույնիսկ կարևորություն չենք տալիս այդ իրադարձությանը, միևնույն է, ժամանակ առ ժամանակ առիթ ենք ունենում մտածելու մեր աշխարհ գալու մասին: Աշխարհ գալու գեղեցիկ սկիզբը, որ ազդարարում է մանկան ճիչով, իր մեջ մեծ խորհուրդներ է պարունակում: Այդպիսի մի մեծագույն խորհուրդ է մեր հոգևոր ծնունդը, որը կոչում ենք մկրտություն:

Մկրտության Խորհդի Հաստատումը 

Մկրտության օրինակը տվել է Ինքը Քրիստոս:Հիսուսի մկրտությունը մի բարձրաղողանջ հրահանգ է, որը մեզ պարտավորեցնում է սրբազան երկյուղով մոտենալ այդ վեհ խորհրդին: Քրիստոս, Հորդանան գետի մեջ մկրտվելով, օրհնեց ջուրը, իսկ Նիկոդեմոսի (փարիսեցի հրեա իշխան) միջոցով էլ հայտնեց մեզ, որ եթե չծնվենք հոգուց և ջրից, չենք կարող Աստծու արքայություն մտնել (Հովհ.3:5):

Տերը մի ժամանակ ջրհեղեղով պատժեց մարդկությանը, իսկ այժմ նույն ջրով նոր կյանք է պարգևում:

Մկրտությամբ մարդը նորոգվում է, վերածնվում և մաքրվում է ադամական (սկզբնական) մեղքից: Այն մեղքից, որն առաջացավ Ադամի անհնազանդության պատճառով, և որին ժառանգորդ դարձավ ամբողջ մարդկությունը:Աստծու պատվիրանի նկատմամբ անհնազանդությունը պատճառ եղավ, որպեսզի Ադամը զրկվի դրախտային կյանքից` իր շնորհական վիճակից, դառնա մահկանացու և դատապարտվի Դրախտից դուրս ապրելու և սեփական քրտինքով հանապազօրյա հացը վաստակելու: Այդ անհնազանդությունը պատնեշ առաջացրեց մարդու և Աստծու միջև, ինչպես նաև հոգու և մարմնի, որով և մարդու բնությունը շնորհազրկվեց:Մարդուն այս անկյալ վիճակից բարձրացնելու համար Աստված Ինքը ձեռք մեկնեց Իր Որդու` Հիսուս Քրիստոսի միջոցով: Քրիստոս Իր մարդեղությամբ, քարոզությամբ, քավչական մահով, հարությամբ և մկրտության սուրբ խորհրդի միջոցով մարդուն ազատեց ադամական մեղքից: Հիսուս ասաց.<<Ով հավատա և մկրտվի, պիտի փրկվի, և ով չհավատա, պիտի դատապարտվի>> (Մարկ.13:16):

Հետևաբար ոչ միայն անհրաժեշտ է մկրտվել, այլև կարևոր է հասկանալ, թե ինչ է նշանակում մկրտություն:

                                   

Ի±նչ է կատարվում մկրտության պահին 

Մկրտությամբ մարդը դառնում է Աստծու որդեգիր և անդամ Քրիստոսի Եկեղեցու: Մաքրվելով ակզբնական մեղքից և ծնվելով հոգևոր ծննդյամբ` նա դառնում է Երկնքի Արքայության ժառանգորդ` վերստին ստանալով աստվածային այն պատկերը, որ ուներ Դրախտում մինչ մեղսագործությունը: Մկրտությամբ մեռնում է հին մարդը, և ծնվում նորը: Այդ պատճառով էլ մկրտված մարդը պետք է հեռանա իր կյանքի նախկին անհավատ ընթացքից և քայլի աստվածային արդարության ու ճշմարտության ճանապարհով:

Ի±նչ է անհրաժեշտ մկրտության համար 

Մկրտության համար նախ պետք է հավատք ունենալ: Հրաժարվել չարից ու նրա բոլոր գործերից: Պետք է գիտենալ հավատքի դավանությունը: Ունենալ համապատասխան գիտելիքներ քրիստոնեության և Եկեղեցու վերաբերյալ: Այսինքն` մկրտվելուց առաջ պետք է անցնել որոշակի նախապատրաստական շրջան: Եվ ամենից առաջ պետք է հավատալ Սուրբ Երրորդությանը, քանի որ Հոր, Որդու և Սուրբ Հոգու անունով ենք մկրտվում, ինչպես և Քրիստոս պատվիրեց իր առաքյալներին. <<Ինձ է տրված ամեն իշխանություն երկնքում և երկրի վրա. ինչպես Հայրն ինձ ուղարկեց, ես էլ ձեզ եմ ուղարկում: Գնացեք ուրեմն, աշակերտ դարձեք բոլոր ազգերին, նրանց մկրտեցեք Հոր, Որդու և Սուրբ Հոգու անունով: Սովորեցրեք նրանց պահել այն բոլորը, ինչ որ ձեզ պատվիրեցի: Եվ ահա Ես ձեզ հետ եմ բոլոր օրերում, մինչև աշխարհի վախճանը>> (Մատթ. 28:18-20):

Մարդիկ հաճախ հարց են տալիս. <<Եթե հավատքը կարևոր նախապայման է, ուրեմն ի±նչու է կատարվում մանկանց մկրտությունը>>:

Ակնհայտ է, որ մենք չգիտենք մեր վախճանի օրը, սակայն պարտավոր ենք այդ օրը դիմավորելու Աստծուն որդեգիր դարձած և Աստծու խնամքին հանձնված, քանի որ մկրտության շնորհիվ ոչ միայն մարդկային հոգածությամբ ենք կյանքի փորձություններին դիմակայում, այլև աստվածային խնամատարությամբ` ունենալով մեր պահապան հրեշտակը, որն Աստծու առջև մեր բարեխոսն է: Այսու պետք է մկրտվող երեխան ունենա իր կնքահայրը: Վերջինս էլ պարտավոր է լինել մկրտված և ունենալ հոգևոր գիտելիքների որոշակի պաշար, որպեսզի Աստծու պատվիրանների համաձայն դաստիարակի փոքրիկին:

Երբեմն մարդիկ ասում են, որ իրենք մկրտվելիս չեն զգացել, թե ինչ է կատարվել, չեն զգացել, որ այդ մկրտությամբ իրենք դարձել են Աստծու որդեգիր, և ընդհանրապես մկրտության խորհուրդը կատարելիս չեն գիտակցել Աստծու ներկայությունը: Սակայն մարդն ավելի շատ պիտի մտածի, որ ոչ թե Աստված է, որ ներկա չի գտնվել այդ խորհրդի ժամանակ, այլ մարդն է, որ իր տկար հոգևիճակի մեջ չի զգացել Աստծու ներկայությունը: Եկեղեցին իր վարդապետությամբ հաստատում է, որ ամեն մի խորհուրդ կատարվում է Քրիստոսի ձեռքով և օրհնությամբ է լցնում այն ընդունողներին` անկախ խորհրդակատար անձից, ինչպես նաև անկախ ընդունողից: Քրիստոսի Եկեղեցին  միշտ էլ աշխատել է, որպեսզի խորհրդակատարման երկու կողմերն էլ բավարար պատրաստվածությունն ունենան` այն մատուցելու և ընդունելու:

Ուստի հավատա, որ եթե մկրտվես, Աստված քեզ պիտի օրհնի, իսկ եթե մկրտված ես, ուրեմն աշխատիր սրբությամբ պահել շնորհաբաշխ մկրտության սուրբ խորհրդի պարգևները, այլապես գանձ ունենալն ու անտեսելը առավել վտանգավոր է, քան ընդհանրապես չունենալը:

Ամփոփում   

                                                                                     

Մկրտության խորհրդի կատարման համար Եկեղեցին կարևորում է հետևյալ անհրաժեշտ հանգամանքները.

1.Միշտ հիշիր, որ մկրտության սուրբ խորհուրդը հաստատել է մեր Փրկիչ` Հիսուս Քրիստոս, անձամբ մկրտելով սուրբ Հովհաննես Մկրտչի կողմից Հորդանան գետում:

2.Մկրտությամբ մարդը մաքրվում է ադամական մեղքից:Մկրտությունն ընդունող երախան (այսպես են կոչում չմկրտվածին) դառնում է Աստծու որդեգիր: Նա արդեն Քրիստոսին իր անձի վրա կրում է որպես աներևույթ և զորավոր մի զգեստ:

3.Մկրտությունը պետք չէ դիտել որպես ազգային սովորություն կամ էլ զվարճության ու կերուխումի առիթ, այլ պետք է առաջին հերթին լրջորեն պատրաստվել այն ընդունելու համար:

4.Մկրտության վայրը Եկեղեցին է և միայն բացառիկ դեպքերում այն կարելի է տանը կատարել:

5. Մկրտության նյութը ջուրն է, անկախ իր տեսակից (աղբյուրի, գետի թե ծովի) և որակից (պղտոր թե հստակ):

6.Մկրտության ժամանակ մանուկ երախան հանուն Սուրբ Երրորդության երեք անգամ ընկղմվում է ջրով լի ավազանի մեջ` խորհրդանշելով Քրիստոսի մահը, թաղումը և հարությունը, որով մասնակից է դառնում Քրիստոսի կյանքին: Մեծահասակների դեպքում ընկղմման փոխարեն պարզապես երեսի լվացում է տեղի ունենում: Հետևաբար ճիշտ կլինի, եթե մկրտվողը մաքուր լինի աշխարհային քսուքներից և դիմափոշիներից:

7.Մկրտությունից առաջ կնքահայր ենք ընտրում. հաճախ, չկարևորելով կնքահոր պարագան, ընտրում ենք պատահական մեկին` լրացնելով ծեսի միայն ձևական կողմը:Սակայն խրախուսելի է, որպեսզի կնքահայրն այնպիսի մեկը լինի, որն իր քրիստոնեական գիտելիքների հմտությամբ կարողանա ուղեցույց լինել մեզ: Կնքահայրը անպատճառ պետք է լինի մկրտված և հավատացյալ անձ:

8.Եթե մարդը գիտակցական տարիքում է մկրտվում, ապա պետք է հոգևոր լուրջ պատրաստության շրջան անցնի: Իսկ մանուկը այդ շրջանը պետք է անցնի իր աճմանը զուգընթաց` կնքահոր ու ծնողների աջակցությամբ:

9.Մկրտության խորհրդակատար անձը քահանան է: Աշխարհականներից և ոչ ոք իրավունք չունի մկրտություն կատարելու, քանի որ այդ իրավունքն ու իշխանությունը աստվածադիր օրհնությամբ առաքյալների կողմից փոխանցվեցին քահանաներին:

10. Պետք է իմանալ, որ արգելվում է կրկնամկրտությունը, որովհոտև մարդը մեկ անգամ է ծնվում և քանի որ մկրտությունն իր մեջ ծննդյան խորհուրդն ունի, ուստի մեկ անգամ էլ մկրտվում է.<<Մեկ Տեր կա, մեկ հավատք, մեկ մկրտություն>>,-ասում է Պողոս առաքյալը (Եփես.4:5):

11. Նոր ծնունդը մկրտությամբ մեզ իրավունք է տալիս նաև նոր անուն ունենալ: Որևէ մեկը մկրտվելով կարող է իր անունը փոխել` որպես Քրիստոսով վերածնված նոր մարդ:

12.Մկրտությունից առաջ մեզ մոտ պետք է ունենանք խաչ, կարմիր և սպիտակ թելերից հյուսված նարոտ (որը խորհրդանշում է խաչի վրա Քրիստոսի կողմից հոսած արյունն ու ջուրը) և փոքրիկ սրբիչ, որն անհրաժեշտ է լվացած դեմքը սրբելու համար: Ընդունված է այդ սրբիչը սրբությամբ պահել:

13.Եթե պսակի համար կան արգելված օրեր, ապա մկրտություն կարելի է կատարել տարվա բոլոր օրերին:

14.Մկրտվել կարող են նաև հղի կանայք, բայց նրանց մկրտությունը պտղին չի վերաբերում:

15.Մկրտվողը ընդմիշտ դառնում է Քրիստոսի Եկեղեցու անդամ:Հայ Եկեղեցին մասն է Քրիստոսի Ընդհանրական Եկեղեցու, հետևաբար, եթե որևէ մեկը մկրտվել է Հայ Եկեղեցում, ուրեմն Հայ Եկեղեցու անդամ է և պարտավոր է գեթ իր աղոթքներով սատար կանգնել այդ Եկեղեցուն:

16.Մկրտությունից հետո գործած մեղքերից թողություն ստանալու համար սահմանված է Ապաշխարության խորհուրդը:

17.Մկրտության խորհրդին  անմիջապես հաջորդում է Դրոշմի խորհուրդը:

Տեր, աղաչում են Քեզ, օգնիր ինձ`

Մեղավորիս, հասկանալու Քո գաղտնիքները:

Բացիր իմ աչքերը` տեսնելու Քո անտեսանելի

Խորհուրդները, և ուժ տուր ինձ` ծնվելու

Մկրտության սուրբ ավազանից.

Ամեն:

ԴՐՈՇՄ
<<Եվ Նա, որ հաստատեց մեզ ի Քրիստոս ձեզ հետ միասին և օծեց մեզ, Աստված է, որ մեզ կնքեց էլ և Հոգու առհավատչյան դրեց մեր սրտերի մեջ>>: (Բ.Կորնթ.1:21-22)
Մկրտության մաքրագործող խորհրդին հաջորդում է Դրոշմի շնորհաբաշխ խորհուրդը: Եվ եթե մկրտությամբ շեշտը դրվում է առավելապես մարդու մաքրագործման վրա, ապա դրոշմի խորհրդով՝ հավատքի մեջ զորանալու: Այս խորհուրդը Սուրբ Հոգու նորոգիչ շնորհների ընդունման համար է: Ստանալով աստվածային շնորհները՝ մարդը զորանում է հոգով և անտեսանելի զրահներով ու զենքերով սպառազինվում ընդդեմ չարի հարձակումների:  Գործք Առաքելոցը վկայում է, որ առաքյալները մկրտվողների վրա ձեռք էին դնում, և վերջիններս այդպիսով ստանում էին Սուրբ Հոգու պարգևները (Գործք.8:16-18):Սակայն երբ հավատացյալների բազմությունն առավել մեծացավ, և երբ քրիստոնյա համայնքները ընդարձակվեցին ու սփռվեցին աշխարհով մեկ, առաքյալները այլևս չէին կարող անձնապես յուրաքանչյուր մկրտվողի վրա ձեռք դնել: Եվ որպեսզի մկրտվողները չզրկվեն Սուրբ Հոգու կեցուցիչ պարգևներից, առաքյալները ձեռնադրության արարողությունը փոխարինեցին յուղով օծելու՝ Դրոշմի խորհրդով: Կարգադրեցին նաև, որ օծումը կատարեն երեցները:Յուղով օծումը հայտնի էր դեռևս Հին Ուխտի ժամանակ: Սակայն միայն Հիսուսի մարդեղությամբ՝ Օծյալի գալստյամբ այն կատարելապես իմաստավորվեց և դարձավ աստվածային: Միով բանիվ՝ Դրոշմը խորհրդանշում է Սուրբ Հոգու էջքը մկրտվածների վրա:                                                  

Դրոշմի նյութը

Դրոշմի խորհուրդը կատարվում է սրբալույս Մյուռոնով: Մյուռոն հունարեն բառ է, որ նշանակում է՝ անուշահոտ յուղ: Նրա գլխավոր բաղադրիչը ձիթենու յուղն է՝ ձեթը, որին խառնում են նաև 40-ից ավելի անուշահոտ նյութեր, որոնցից գլխավորը Բալասանն է: Մեր Եկեղեցում Ս. Մյուռոնն օրհնելու իրավունքը վերապահված է Կաթողիկոսին: Մյուռոնի աստվածաբանական իմաստը արտահայտված է նրա օրհնության աղոթքում, մասնավորապես հետևյալ հատվածում.                            

«Արդ, Դու նույն Ինքդ Տեր մեր Աստված,
խոնարհվելով դեպի Քո ծառաների աղաչանքները՝ առաքիր Քո առատ ողորմությունը
այս ձիթենու պտղի մեջ,
որ մարդկանց ազգի փրկության
ու օգտակարության համար տվեցիր,
և բնակեցրու մեր մեջ Սուրբ ու Բարերար Հոգուդ շնորհները՝ ի գործակցություն և ի լրումն
Քո սուրբ խորհուրդների...»:

Դրոշմի կատարման կարգը.

Հայ Եկեղեցին մկրտության և դրոշմի խորհուրդները կատարում է միաժամանակ, որպեսզի մկրտության մաքրագործությունից հետո անմիջապես ստանանք աստվածային շնորհները: Եկեղեցին դրոշմի խորհուրդը միացրել է մկրտության խորհրդին՝ նկատի ունենալով Քրիստոսի օրինակը: Երբ Նա սուրբ Հովհաննես Մկրտչի կողմից Հորդանան գետում մկրտվելուց հետո ջրից դուրս եկավ, Սուրբ Հոգին աղավնակերպ իջավ նրա վրա, և երկնքից ձայն լսվեց, որ ասում էր. «Դա է Իմ սիրելի Որդին, որն ունի իմ ամբողջ բարեհաճութիւնը» (Մատթ.3:17): Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչն էլ, երբ Արածանի գետի մեջ մկրտում էր Հայոց ազգին, միաժամանակ օծում էր սուրբ մյուռոնով, ինչպես վկայում է Ագաթանգեղոսը:Դրոշմի խորհուրդը կոչում ենք նաև ԿՆՈՒՆՔ, քանի որ աստվածային կնիքով դրոշմվում են մկրտվողի մարմնի համապատասխան մասերը՝ զգայարանները:Քահանան իր մյուռոնաբաշխ մատով կնքում է մեր ճակատը և ասում.<<Յուղն անուշ, Հիսուս Քրիստոսի անունով հեղվելով քեզ վրա, թող լինի երկնավոր անապական պարգևների կնիքը>>: Այնուհետև ձեռքը սահեցնելով մեր աչքերի վրայով՝ ասում է. <<Հիսուս Քրիստոսի անունով դրոշմվող կնիքս այս թող լուսավորի քո աչքերը, որպեսզի երբեք հավիտենական մահով չննջես>>: Հետո դրոշմում է մկրտվողի ականջներն ու ասում.<<Օծումն այս սրբության թող լինի քեզ լսողություն աստվածային պատվիրանների համար>>:Հոտառության զգայարանը հաջորդն է այս շարքում.<<Հիսուս Քրիստոսի անվամբ դրոշմվող կնիքն այս թող լինի քեզ համար հոտ անուշության, որը կառաջնորդի քեզ կյանքից դեպի կյանք>>: Հաջորդում են շուրթերը. <<Հիսուս Քրիստոսի անվամբ դրոշմվող կնիքն այս թող լինի քեզ համար պահպանություն բերանի և ամուր փական քո շրթունքներին>>: Հետո ձեռքերն են դրոշմվում.<<Հիսուս Քրիստոսի անվամբ դրոշմվող կնիքն այս բարիք գործելու պատճառ թող լինի քեզ համար՝ գործով և վարքով հնարավորին չափ առաքինություններ կատարելու>>: Այնուհետև դրոշմվում է կուրծքը (սրտին մոտ). <<Կնիքս աստվածային թող սուրբ սիրտ հաստատի և ուղիղ հոգի նորոգի քո մեջ>>:Թիկունքն օծելիս հետևյալ խոսքերն է ասվում.<<Հիսուս Քրիստոսի անվամբ դրոշմվող կնիքն այս թող լինի քեզ համար ամրության վահան, որով կկարողանաս հանգցնել չարի արձակած բոլոր մխացող նետերը>>: Եվ ամենից վերջում ոտքերին.<<Կնիքն այս աստվածային թող ուղղի քո ընթացքը դեպի հավիտենական կյանք, որպեսզի երբեք չսասանվես>>:

Ուրեմն, Դրոշմը հաստատության խորհուրդ է, որ տրվում է մարդուն՝ զորացնելու և արիացնելու համար: Մարդը հաստատվում է Աստծու մեջ, դառնում Սուրբ Հոգու տաճար և ժառանգորդ Երկնքի Արքայության:                                       

Ամփոփում
Հոգևորականի կողմից մյուռոնով դաջված այս խաչանիշ կնիքն անփոխարինելի է: Այն սովորեցնում է մեզ արժևորել մեր բոլոր զգայարանները: Եթե փորձենք հոգալ մեր զգայարաններից յուրաքանչյուրի մասին առանձին, ապա առավել հեշտորեն կկարողանանք մաքուր պահել մեր անձը: Այս է հիշեցնում մանավանդ սուրբ Եփրեմ Խուրի Ասորին իր աղոթքներից մեկի մեջ.

«Լռեցրո՛ւ, Տե՛ր, իմ շուրթերը բամբասելուց, լեզուս՝ չար խոսելուց, աչքերս՝ թյուր հայացքից, ականջներս՝ չար լուր լսելուց, ձեռքերս՝ հափշտակելուց, ոտքերս՝ անառակ ընթացքից: Եվ բոլոր անդամներս պարսպի՛ր, զգաստացրո՛ւ միշտ Քեզ հաճելին կատարելու»:

Նորադարձ քրիստոնյայի համար դրոշմի խորհուրդը իր հոգեգալուստն է: Ինչպես առաքյալների վրա հոգեգալուստը հրե լեզուների տեսքով եղավ, այսօր էլ այդ խորհուրդը մեզ ներկայանում է մյուռոնի անուշահոտ յուղով:Դրոշմի խորհուրդը ևս անկրկնելի է, ինչպես Մկրտությունը:  Այսպիսով, Դրոշմի խորհրդով մարդը ստանում է նոր կյանքի աստվածային կնիքները՝ Սուրբ Հոգու ընդունման նշանները: Եվ միայն կնքվելուց հետո է մարդը դառնում քրիստոնյա այսինքն՝ օծված, և ընծայվելով Սուրբ Հոգուն՝ որդեգրվում է Հայր Աստծուն:Այդ երանապարգև օծությունից հետո, որին աշխարհի տիրակալներն են նույնիսկ շտապում արժանանալ, չես համարձակվում մտածել այն օծանելիքների մասին, որոնք միայն անուշահոտության նպատակն են հետապնդում, մինչ.«Սա, - ասում է քահանան,- թող լինի քեզ համար հոտ անուշության, որը կառաջնորդի քեզ կյանքից դեպի կյանք»:

ԱՊԱՇԽԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Երբ քննեցի ինձ ներքուստ, հիշեցի իմ չար գործերն ու ցանկացա թվել նրանց, բայց ահա տեսա, որ շատ են ծովի ավազներից և առավել անձրևի շիթերից: Այս ամենից ես լքվածություն զգացի և հույսի լարը խզվեց, որովհետև եթե երկնքից թուղթ պատրաստեմ՝ ամբողջ հովիտները նրան խառնելով, բոլոր ծովերը թանաք դարձնեմ և անտառները՝ գրիչ, երկնայինների նման մտածեմ և ճշգրտորեն քննեմ իմ անօրենությունները, հարյուր տարի նստելով գրեմ, միևնույնն է, վերջավորությանը չեմ հասնի, որովհետև գրելու պարագաները կսպառվեն, սակայն իմ չարիքները չեն ամբողջացնի, այլ կգան և կկուտակվեն ավազի նման և լեռնանալով կծանրանան աշխարհի ցամաքային մասի չափ, քանզի բազմաբույս և հոգնապտուղ են դիվական սերմերը, որոնք ամրացել են իմ անձի մեջ մանկությունից մինչև ծերություն, ուր մահը մերձեցավ, իսկ ապաշխարությունը հեռացավ ինձանից: Նորից երկմտելով մտածեցի, որ պետք չէ անհույս կորչել, որովհետև Աստված ողորմած է... (Վարդան Արևելցի)

Այո՛, ողորմած է Աստված, որ մեզ համար ապաշխարության ճանապարհ է պատրաստել, և Քրիստոսի առաջին կանչն ու քարոզն էլ այդ են ավետում. «Ապաշխարեցե՛ք, որովհետև երկնքի արքայությունը մոտեցել է»:

Ինչո՞ւ ապաշխարել

Կյանքում շատ ենք առիթն ունենում քննելու մարդկանց սխալները, բայց, ցավոք, որքա՜ն հազվադեպ ենք անդրադառնում մեր սխալներին: Մանավանդ ներկա ժամանակաշրջանում, երբ փորձում ենք հնարավորին չափ քիչ զգալ մեղքի գիտակցությունը, որպեսզի հեշտ ու հանգիստ կյանքով ապրենք: Հանգիստ կյանքն այսօր մեզ համար կարծես դարձել է աստված և մենք պատրաստ ենք ամեն ինչի, միայն թե փափուկ կյանքով ապրենք, առանց խղճի խայթ զգալու: Շատերիս մոտ մեղքի գիտակցությունը հոգեկան բարդություն է դարձել, և մեզ թվում է, թե այն խորը գիտակցող և զղջում ապրող մարդիկ հոգեպես թույլ զարգացածություն ունեն: Ավաղ, արհամարհանքը մեղքի նկատմամբ արհամարհանք է Աստուծո նկատմամբ: Այո, իրապես, երբ մենք անմիջականորեն չենք զգում Աստուծո ներկայությունը մեր կյանքում, ապա արհամարհում ենք նաև մեղքը: Մեղքն արհամարհելով` անիմաստ է դառնում ապաշխարությունը, սակայն արհամարհանքով չէ, որ ջնջվում է մեղքը, այլ ապաշխարությամբ: Հետևաբար եթե գիտակցությունն ունենք, որ սխալի դիմաց հատուցում կա, ապա նաև մեղքի դիմաց՝ պատիժ: Մաքրման միակ ճանապարհը զղջմամբ ապաշխարությունն է: Մեղքի գիտակցությունը գործած սխալն ընդունելն է: 

Երբ մենք չենք ընդունում մեր սխալը, կորցնում ենք բարին, ճշմարիտը: Երբեմն հարց է ծագում. «Ինչո՞ւ ապաշխարել, ո՞ր կատարածի համար ապաշխարել», նույնիսկ երբեմն-երբեմն մեզ մեղավոր չենք զգում այս կամ այն գործածի համար, և ըստ մեր գիտեցածի կարծում ենք, թե Աստված մեզ նման է մտածում: Բայց, իրականում կան բաներ, որոնք չեն փոփոխվում մարդկային մտահորիզոնին համապատասխան: Այս ամենը հաշվի առնելով Աստծու Եկեղեցին սահմանեց հստակ կարգ. նրա միջոցով սովորում ենք, թե ինչ է մեղքը, թե ինչպես կարելի է մաքրվել գործած սխալից, ինչպես նաև՝ ապաշխարությունը որպես մեղքից մաքրման ճշմարիտ ճանապարհ:

Ի՞նչ է մեղքը

Աստվածային օրենքներին հակասող յուրաքանչյուր միտք, խոսք և արարք մեղք է: Ըստ Ս. Գրիգոր Տաթևացու` անփոխարինելի բարուց, որն Աստծո մեջ է, երես դարձնելը դեպի փոփոխական բարին, որն Աստծո արարածների մեջ է, կոչվում է մեղք: Մեղքն անդունդ է, փորված մարդու և Աստծու միջև: Մեղքն ապստամբություն է Աստծու սիրո հանդեպ: Մարմնի բոլոր ցավերը մեր գործած մեղքերի հատուցումն են: Երբ մարդը մեղքեր է գործում, իր վրա է իջեցնում Տիրոջ բարկությունը, այսինքն` Տիրոջ կամքը, ըստ որի` մեր գործած մեղքերին համապատասխան պատիժ ենք ստանում: Մեղքն անհնազանդություն է Աստծո և հնազանդություն` սատանայի հանդեպ: <<Ով մեղք է գործում, այդ սատանայից է, քանի որ սատանան մեղանչող է ի սկզբանե>> (Ա.Հովհ.3:8): Երբեք չի կարելի ասել. «Մեղանչեցի, ի՞նչ կա մեղանչելու մեջ, մեղք գործելով աշխարհը փուլ չի գա»: Մեծագույն պատիժը, որ Աստված կարող է տալ մեղավորին՝ երկրի վրա չպատժելն է: Մեղքի հաճախականությունը և կրկնությունն Աստծու մեծագույն պատիժն է: Մեղքը չի կարելի համարել ինչ-որ վերացական օրենքի խախտում, այլ մեր և Աստծու միջև եղած անձնական սիրո խախտում:

Անմտություն է կորցնել Աստծու շնորհն ու չգիտակցել, թե ինչ կորցրեցինք, փոխարենը ուրախանալով երկրավոր բաներով, որոնք ոչ մի արժեք չունեն: Եթե Աստծու շնորհը կորցնենք, լավագույնը, որ կարող ենք անել՝ ամեն օր ցավել ունեցած կորստի համար: Եթե երբևէ սփոփանք գտնենք, ապա այդ սփոփանքը կլինի այն մտքից, որ ընդունում ենք մեր սխալված լինելը և ապավինում ենք Աստծու ողորմածությանը: Մեղքերն առհասարակ լինում են երկու տեսակի. ադամական (սկզբնական) և ներգործական: Վերջինն իր հերթին բաժանվում է ներելիի և մահացուի:

Սկզբնական մեղք ենք կոչում նախաստեղծ Ադամի կատարած պատվիրանազանցությունը, որի արդյունքը մարդկային ցեղի մահվան դատապարտելն էր, անեծք ստանալը և մեղքի` մարդկային բնության մեջ մտնելը (Ծննդ.3:17-19):Այսպիսի մեղքից մաքրվելու միակ միջոցը մկրտությունն է:

Ներգործական են կոչվում մկրտությունից հետո գործած մեղքերը: Մեղքը մարդուն ներվում է միայն այն դեպքում, երբ նա գիտակցում է իր հանցանքը, զղջում է և խոստովանում քահանային: Ըստ Հիսուս Քրիստոսի` աններելի մեղք է Սուրբ Հոգուն հայհոյելը: Սկզբնական` ադամական մեղքը փոխանցվում է հաջորդողների հոգիներին` մարմնի միջնորդությամբ, և եզակի է: Ով հաղորդվում է մարդկային բնությանը, հաղորդվում է սկզբնական մեղքին: Այս մեղքից ազատ էր միայն Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսը, որովհետև նա ծնվեց կույս Մարիամից: Սկզբնական մեղքը հավասարապես բոլորինն է, և այն մահացուի պես մեծ կամ փոքր չէ: Սկզբնական մեղքը հարկադրաբար, կամա թե ակամա ամեն մարդու մեջ է լինում, իսկ մահացու կամ ներելի մեղքը մարդու կամքով է ստացվում և մեկից մյուսին չեն փոխանցվում: Մահացու և ներելի մեղքերն իրարից տարբերվում են առավելությամբ և նվազությամբ, իչպես օձի խայթոցը փշի ծակոցից:

Մեղքից ազատվելու ճանապարհը

Երբեմն գիտակցելով մեր մեղքը, սխալը, նրանից ձերբազատվելու ոչ ճիշտ ճանապարհ ենք ընտրում: Արդյունքը լինում է այն, որ ավելի ենք ընկղմվում մեր սխալի մեջ: Հետևաբար պետք է մեղքի գիտակցությունը ճիշտ ճանապարհով օգտագործենք: 

Հայաստանյայց Եկեղեցին ունի ապաշխարության հետևյալ կարգը. մեղքի գիտակցությամբ անձը անկեղծ զղջում պետք է ունենա, ինչպես նաև իր հոգում վճիռ՝ այլևս չկրկնելու: Ապաշխարության երկրորդ պայմանը խոստովանությունն է:            

Առաջին դարերի Եկեղեցում խոստովանությունը կատարվում էր հրապարակավ, և հազվադեպ՝ առանձնական: Հետագայում սրա հակառակը տեղի ունեցավ, այսինքն՝ խոստովանությունը համայնքի անդամերի ներկայությամբ կատարվելու փոխարեն սկսվեց առանձին քահանայի ու խոստովանողի միջև ծածուկ կատարվել: Հայաստանյայց Եկեղեցին պահել է թե՛ հրապարակային, թե՛ առանձնական խոստովանության ձևերը: Առանց մեղքերից արձակում ստանալու ակնկալության խոստովանությունը թերի է: Հետևաբար խորհրդակատարման ժամանակ պարտադիր է հոգևորականի ներկայությունը: Չէ՞ որ Քրիստոս նրանց իշխանություն տվեց՝ ասելով. «Եթե մեկի մեղքերը ներեք, նրանց ներված կլինի. եթե մեկի մեղքերը չներեք, ներված չի լինի»(Հովհ.11:22-23): Ինչպես նաև. «Ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, ինչ որ կապեք երկրի վրա , կապված պիտի լինի երկնքում: Եվ ինչ որ արձակեք երկրի վրա, թող արձակված լինի երկնքում»(Մատթ.18:18):

Երբեմն մեզ թվում է, թե մեր մեղքերը օծյալ հոգևորականի մոտ խոստովանելու կարիքը չկա: Մենք կարծում ենք, թե մեր բոլոր մեղքերը տեսնում ենք: Յուրաքանչյուրիս համար շատ կարևոր է, որպեսզի մենք ինքներս մեզ կողքից տեսնենք, այդպիսի առիթ է խոստովանահայր հոգևորականը, որը որոշ հարցերի միջոցով կարողանում է մեզ ցույց տալ այն, ինչը մենք ինքներս չենք տեսնում:

Ապաշխարության խորհրդի երրորդ պայմանով յուրաքանչյուր քրիստոնյա պետք է պատրաստ գտնվի իր կատարած սխալի դիմաց որոշակի ապաշխարություն կրելու: Սխալը սիրո բացակայությունն է, զոհողությունը՝ սիրո երախտիքը: Հետևաբար սխալը զոհողությամբ պետք է ջնջենք, որպեսզի և՛ մեր խիղճը խաղաղվի և՛ Աստծու ողորմության ակնկալիքն ունենանք: Այսու քահանան լսելով մեր անկեղծ խոստովանությունը, իրավունքն ունի մեր գործած մեղքերի համեմատ ապաշխարություն սահմանել մեզ համար:Այն է. աղոթք, պահք, որոշ զոհողություններ (աղքատներին ողորմություն տալ և այլն):Ապաշխարության բուն նպատակը մեղավորին հոգեպես վերականգնելն է և ոչ թե չարչարելը: Երբեմն մեղավորն ինքն է կամավորապես ստանձնում որոշակի ապաշխարություն, ինչպես օրինակ՝ սիրելի որևէ վայելքից հրաժարում և այլն: Ապաշխարության բուն սկզբունքը Քրիստոսի չարչարանքներին հաղորդակից լինելն է: Ինչպես Քրիստոս մեր մեղքերն Իր վրա վերցրեց՝ չարչարվելով մեզ համար, մենք էլ որոշակի դժվարություններ ստանձնելով երբեմն հաղորդակից ենք լինում Նրա կրած տառապալից ճանապարհին:

Մինչ Մկրտության և Դրոշմի խորհուրդներն անկրկնելի են, Ապաշխարության խորհուրդը կարող ենք մեր մեջ վերանորոգել գրեթե ամեն օր: Եկեղեցին  մեզ մշտապես հիշեցնելով մեր մեղքերը, խեղճության և թշվառության խրախույս չէ, որ կատարում է, այլ առավել զգոն, ուշիմ, արթուն և Աստծու ծառայության մեջ պատրաստակամության է առաջնորդում: Այսու լավ ըմբռնելու համար Եկեղեցու յոթ խորհուրդներից երրորդը՝ ապաշխարության խորհուրդը, պետք է մեր մտքում ունենանք հետևյալ կարևոր հանգամանքները.

1.Ապաշխարության խորհուրդը սկսվում է մեղքի գիտակցությամբ:

2.Մեղքը գիտակցող անձը պետք է անկեղծ զղջում ունենա և այն այլևս չկրկնելու վճռականություն:                                

3.Զղջացող անձը պետք է դիմի Եկեղեցու օծյալ հոգևորականներին՝ մեղքերը  խոստովանելու մտադրությամբ:

4.Որևէ այլ անձ, բացի օծյալ հոգևորականից, իրավունք չունի խոստովանեցնելու և մեղքերից արձակում տալու, որովհետև այդ իշխանությունը աստվածադիր օրենքով միայն նրանց է փոխանցվել:

5.Խոստովանության գնացող անձը պետք է պատրաստ լինի իր գործած մեղքերի     դիմաց որոշակի հատուցում կրելու:

Ապաշխարել չի նշանակում հետ նայել ափսոսանքով, այլ առաջ նայել հույսով: Ապաշխարել նշանակում է` աչքերը բանալ դեպի լույսը:

ՀԱՂՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆ

Եվ մինչ նրանք դեռ ուտում էին,
Հիսուս հաց վերցրեց, օրհնեց ու կտրեց և տվեց աշակերտներին
ու ասաց. «Առե՛ք, կերե՛ք, այս է Իմ մարմինը»:
Եվ բաժակ վերցնելով՝ գոհություն հայտնեց, տվեց նրանց ու ասաց.
«Խմեցե՛ք դրանից բոլորդ, որովհետև այդ է նոր ուխտի Իմ արյունը,
որ թափվում է շատերի համար՝ իրենց մեղքերի թողության համար: (Մտթ. ԻԶ 26-28)

Աստված շատ ավելի է սիրում Իր որդիներին, քան թե մայրն իր մանկանը. «Մի՞թե կինը կմոռանա իր երեխային կամ չի գթա իր որովայնի ծնունդներին, և եթե կինը մոռանալու էլ լինի այդ, Ես, սակայն, չեմ մոռանա», - ասում է Տերը:
Մենք տեսնում ենք, որ մայրն իր զավակի առողջության համար կաթով սնունդ է տալիս նրան: Այսինքն՝ սնում է նրան իր մարմնով ու արյամբ: Առավել ևս աշխարհի Փրկիչը՝ Հիսուս Քրիստոս, Իր հավատացյալներին իբրև Ի՛ր հոգուց ծնված մանուկների սնուցում է Ի՛ր մարմնով ու արյամբ: Եվ այդ երկնային սնունդը մարդուն հավիտենական առողջություն կպարգևի, ինչպես Պետրոս առաքյալն է ասում. «Որպես նորածին երեխաներ միշտ փափագող եղեք բանական և անխարդախ կաթին, որպեսզի նրա միջոցով աճեք փրկության համար, քանի որ արդեն ճաշակել եք, որ քաղցր է Տերը» (Ա.Պետրոս 2:2-3):

Հիսուս ասում է. «Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, եթե չուտեք մարդու Որդու մարմինը և չըմպեք Նրա արյունը, ձեր մեջ կյանք չեք ունենա: Ով ուտում է Իմ մարմինը և ըմպում Իմ արյունը, հաւիտենական կյանք ունի. և Ես նրան վերջին օրը հարություն առնել պիտի տամ, քանի որ Իմ մարմինը ճշմարիտ կերակուր է, և Իմ արյունը՝ ճշմարիտ ըմպելիք» (Հովհ.6:54-57): Առաջին հայացքից թվում է, թե շատ խիստ խոսքեր է ասում Հիսուս:

Եվ իրոք, ինչպես վկայում է Ավետարանը (Հովհ.6:53-63), շատերը գայթակղվելով հեռացան Նրանից՝ չհասկանալով այդ խոսքերի իմաստը: Սակայն մի պահ մտածենք. ինչո՞ւ եկավ Հիսուս աշխարհ, եթե ոչ իր կյանքը տալու աշխարհի համար: Ինչո՞վ է աշխարհը փրկվում, եթե ոչ Քրիսոսի զոհաբերությամբ, ուրեմն մենք ինչպե՞ս կարող ենք հետևել Քրիստոսին, առանց մասնակից լինելու Նրա կատարածզոհաբերությանը:
Քրիստոս սովորեցնում է, որ սովորական հացը մեզ վրա ներգործում է միայն ֆիզիկական, նյութական կենդանություն ապահովելով, իսկ հոգևոր հացը ո՛չ միայն ֆիզիկական կենդանություն է ապահովում, այլև հոգևոր` պարգևելով հավիտենական կյանք: Եվ ինչպես մկրտությունը հոգևոր ծնունդ է, նույնպես սուրբ Պատարագը հաղորդության խորհրդով հոգևոր սնունդ է: Մարդիկ, որոնք սեր են տածում միմյանց նկատմամբ, իրենց զգացմունքներն արտահայտելի դարձնելու համար միմյանց հանդիպելով առատ կերակուրներով սեղաններ են գցում, երբեմն-երբեմն նաև նվերներ են տալիս: Հիսուս առավել սիրեց մեզ, այնքան սիրեց, որ նույնիսկ Իր մարմինն ու արյունը տվեց որպես կերակուր, որը մեզ համար հավիտենական կյանքի պատճառ եղավ: Հիսուս Իր քարոզչության ընթացքում տարբեր առիթներով անդրադարձել է, որ Ինքն է ճշմարիտ կերակուրն ու ըմպելին (Հովհ.6:32-35):

Այդ խոսքերը Նա ամրագրեց հատկապես վերջին ընթրիքի ժամանակ:
Տասներկու առաքյալների հետ սեղան նստած Հիսուս վերցրեց բաղարջ հացը, օրհնեց, տվեց նրանց ու ասաց. «Առեք, կերեք, այս է Իմ մարմինը»: Հետո վերցրեց անխառն գինով լի բաժակը, գոհություն հայտնեց, տվեց աշակերտներին ու ասաց. «Խմեցեք դրանից ամենքդ, որովհետև այդ է նոր ուխտի Իմ արյունը, որ թափվում է շատերի համար՝ իրենց մեղքերի թողության համար»: Այնուհետև ասաց. «Այս արե՛ք իմ հիշատակի համար»(Մատթ.26:26-29,Ղուկ.22:19):  Հաղորդության խորհուրդը, Հիսուս Քրիստոսի կողմից վերջին ընթրիքին հաստատված, մեզ մեր երկրավոր կյանքի մեջ աննկարագրելիորեն մոտեցրեց Աստծուն: Ընդհուպ հաղորդվելով նրան շոշափելիորեն մեր անձերից ներս ենք ընդունում: Կա միայն մեկ մեղք.չփափագել Աստծուն և բաժանված կամ հեռացած լինել Նրանից, և կա միայն մեկ ցավ.մաքրություն,սրբություն չունենալ,այն է՝ միություն չունենալ միակ Սրբի հետ:Այս հանգույցն էր,որ լուծվում էր վերջին ընթրիքի ժամանակ:                                  

Հաղրդությունը կյանքի այն կարևոր պահն է, որով մենք հպվում ենք Աստծուն: Ո՛չ, չենք տեսնում նրան, ո՛չ, ձեռքերով չէ, որ շոշափում ենք Նրան, այլ շուրթերով է, որ Նրան ընդունում ենք մեր անձերից ներս: Զգալով Նրան մեր ամբողջ էությունից ներս միաժամանակ և՛ տեսնում ենք Նրան, և՛ շոշափում, և՛ ապրում Նրա սիրով:

Ինչպե՞ս հաղորդվել

Երբեմն զգալով հաղորդության անհրաժեշտությունը` նշանակություն չենք տալիս պատրաստության այն ճանապարհին, որով անցնելով` մենք պետք է մոտենանք մաքրված և երկյուղածությամբ այդ սրբությանը:
Առաջին պարտավորությունը, որ մեր առջև դնում է Եկեղեցին, մկրտված լինելն է, ինչպես նաև՝ ուղղափառ վարդապետության խոստովանությունը:Շատ կարևոր է հավատո խոստովանությունը, որովհետև առանց այդ իմացության մենք չենք ըմբռնի, թե ի՞նչ ենք ճաշակում՝ սովորական հաց և գինի, թե՞ Քրիստոսի մարմին ու արյուն: Այս է պատճառը, որ հաղորդության ժամանակ հնչում է հավատո խոստովանության մի փոքրիկ դրվագ.«Ասացէ՛ք մեղայ Աստուծոյ. հաւատամք ի Հայր Սուրբ Աստուած ճշմարիտ, հաւատամք յՈրդին Սուրբ Աստուած ճշմարիտ, հաւատամք և ի Հոգին Սուրբ Աստուած ճշմարիտ: Զի Սա է կենդանի եւ կենդանարար մարմին եւ արիւն Տեառն մերոյ եւ Փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որ լինի մեզ ի քաւութիւն եւ ի թողութիւն մեղաց մերոց: Խոստովանիմք եւ հաւատամք»: Հաղորդությունն ընդունելու երկրորդ կարևոր պայմանը հոգևոր մաքրությունն է: Պողոս առաքյալը հետևյալ խրատն է տալիս մեզ այս հարցում. «Ահա թե ինչու, ով որ ուտի այս հացը կամ խմի Տիրոջ այս բաժակն անարժանորեն, պարտական պիտի լինի Տիրոջ մարմնին ու արյանը։ Թող մարդ նախ ինքն իրեն փորձի և ապա ուտի այդ հացից ու խմի այդ բաժակից. որովհետև, ով ուտում է և խմում անարժանորեն, իր իսկ դատապարտությունն է ուտում և խմում, քանի որ չի զատորոշում Տիրոջ մարմինը։ Դրա համար իսկ ձեր մեջ բազում հիվանդներ և ցավագարներ կան, և շատերն էլ մեռած են. որովհետև, եթե մենք մեզ քննեինք, ապա չէինք դատապարտվի։ Իսկ եթե դատվում ենք, Տիրոջից խրատվում ենք, որպեսզի աշխարհի հետ չդատապարտվենք» (Ա.Կորնթ.11:27-30): Երբ հյուր ենք ընդունում մեր տանը, աշխատում ենք, որպեսզի այնտեղ ամեն ինչ մաքուր լինի: Երբ մեր անձերից ներս պետք է ընդունենք Աստծուն, առավել ևս պետք է մաքուր լինենք ո՛չ միայն մարմնով, այլ՝ հատկապես հոգով: Այս է պատճառը, որ հաղորդությունից առաջ պետք է քննենք ինքներս մեզ, զղջանք մեր սխալների համար, խոստովանենք Աստծու և Նրա պաշտոնյայի՝ հոգևորականի առջև: Այդ օրը պետք է նաև ֆիզիկապես մաքուր լինել: Այդ պտճառով մեզ հրահանգվում է հաղորդության օրը, նախքան հաղորդություն, որևէ կերակուր չճաշակել: Երբեմն մենք մեզ չափից ավելի անարժան ենք զգում՝ հաղորդությանը մոտենալու համար: Երբեմն էլ մոտենում ենք այդ սուրբ խորհրդին՝ առանց քնննելու մեզ: Իհարկե երկու մոտեցումներն էլ մոլորեցուցիչ են և վնասակար: Այս խնդիրը մեր առջև լուծում է Հովհան Մանդակունի հայրապետը՝ տալով հետևյալ բացատրությունը. «Երբ միտքդ չի վկայում քո սրբության մասին, հայտնի է, որ սուրբ խորհրդին մերձենալդ Աստծու կամքով չէ, ինչպես Պողոս առաքյալն է ասում. «Աստծու կամքն այս է՝ ձեր մտքի վկայությունը», և եթե քո միտքը վկայում է սրբությանդ մասին, Աստծու կամքով է մերձավորությունդ, իսկ եթե խղճմտանքով ես մոտենում, իմացի՛ր, որ դատապարտված ես դուրս գալու, և անօրեն, քան բոլոր անօրենները, որովհետև սա առավել մեծ անօրինություն է, քան արյունահեղ սպանողների չարությունը: Եթե մարդը մարդ է սպանում, մարդասպան է կոչվում, իսկ ով անարժանությամբ Տիրոջ մարմնին է հաղորդվում, նա աստվածասպան է, քանզի վերստին խաչում է Աստծու Որդուն»: 

Կյանքի իմաստը, էությունը և բերկրանքը ո՛չ թե կերակուրի մեջ է, այլ Աստծու հետ հաղորդակցության: Այս մտածումով է, որ մենք պետք է մոտենանք սուրբ խորհրդին: Եվ որպեսզի մեր մերձեցումն Աստծու հետ ավելի իրական լինի, վերհիշում ենք այն կարևոր հանգամանքները, որոնք լրացնելու դեպքում իրավունք ենք ձեռք բերում հաղորդվելու:

    Նախ.

1. Անհրաժեշտ է մկրտված լինել, ինչպես նաև ունենալ ուղղափառ հավատի խոստովանություն:

2. Հաղորդություն ընդունելու օրը, հաղորդությունից առաջ արգելվում է որևէ կերակուր ճաշակելը:

3. Մինչև Աստծուն մերձենալու այդ պահը, նույնիսկ Պատարագից էլ առաջ, խրախուսելի է ինքնաքննությունը, որպեսզի ճանաչելով ինքդ քեզ կարող լինես վճռելու՝ հաղորդվե՞լ, թե՝ ոչ:                                                  

4. Որևէ պատճառով ինքնաքննությունն անտեսելով հաղորդվելը արդարացուցիչ չէ:

5. Մեղքի պատճառով Աստծու և մարդու միջև խզված կապը վերականգնելու լավագույն միջոցը հաղորդությունն է: Հետևաբար այդ կապը վերականգնելու համար պետք է զղջում և ցավ ունենալ գործած մեղքերի համար, այնուհետև՝ խոստովանություն:

Ամեն անգամ, հաղորդության ժամանակ Հիսուսի մեղմ և քնքուշ ձայնն է լսվում. «Ես կերակուր եմ քեզ համար, որ ոչ թե Ինձ դարձնես քեզ նման, այլ դու դառնաս Ինձ նման»:

ՊՍԱԿ-ԱՄՈՒՍՆՈՒԹՅԱՆ
«Երեք բանով գեղեցկացա և վայելուչ երևացի Տիրոջ և մարդկանց առջև։ Դրանք են՝ եղբայրների միաբանությունը, մերձավորների սերը, և երբ կինն ու տղամարդը համերաշխ են իրար հետ»: (Սիրաք.15:1-2)

Միմյանց նկատմամբ սեր տածելով` աշխատում ենք այդ մտերմիկ սերտ կապն առավել ամուր դարձնել: Կարծես առաջանում է ներքին մի միություն, որն իր մեջ խաղաղություն է պարունակում: Այսինքն՝ միության մեջ խաղաղության երաշխիքը կա, իսկ ինքը՝ միությունը, հանդես է գալիս որպես սիրո պտուղ: Այսպիսի սիրո մեջ էին ապրում նախաստեղծ մարդիկ՝ Ադամն ու Եվան, երբ Աստված միշտ իրենց հետ էր, իսկ իրենք էլ միշտ զրուցում էին Աստծու հետ: Մարդը մեղքով կորցրեց այդ սերը, միությունը: Սակայն Աստված լքված չթողեց մարդուն, այլ իր սիրով եկավ, միացավ մարդուն և իր միությամբ խաղաղության նախադրյալներ ստեղծեց մարդկանց մեջ: Հիսուս Հորն ուղղված Իր աղոթքի մեջ ասում է. «Սակայն միայն նրանց համար չէ, որ աղաչում եմ, այլև նրանց խոսքի միջոցով բոլոր Ինձ հավատացողների համար, որպեսզի ամենքը մի լինեն. ինչպես Դու, Հա՛յր, Իմ մեջ, և Ես՝ Քո մեջ, որպեսզի նրանք էլ Մեր մեջ լինեն»(Հովհ. 17: 20-21): Միասին լինելու սկզբունքը սիրո իրագործումն է: Սերն արտահայտվում է ինչ որ բանի նկատմամբ անհուն ձգտումով, որպեսզի ի վերջո միանաս կամ հասնես քո ձգտմանը, նպատակին: Եթե այդ բաղձանքը մենք իրագործում ենք աշխարհային աղտեղի սին կարիքների համար, ապա վատնում ենք Աստծու շնորհը, և այն այլևս սեր չէ: Ինչպես լույսի մեջ խավար չկա, այնպես էլ սիրո մեջ բացասական երևույթները տեղ չունեն, հետևաբար սերը ձգտումն է բարության, երջանկության, խաղաղության, անկեղծության, ի վերջո այն ամենի, ինչը որ մեզ դրական լիցք է փոխանցում՝ բարձրացնելով մարդուն երկրաքարշ ցանկություններից: Սիրո մեջ Աստված Ինքն է բնակվում և Իրենով այն սրբագործում: Հիսուս այդ վերջնական, միասնական երջանկության մասին հետևյալն է ասել. «Սո՛ւրբ Հայր, պահի՛ր նրանց Քո անունով, որով Ինձ տուեցիր, որպեսզի լինեն մի, ինչպես Մենք էլ մի ենք»(Հովհ.17:11), «Եվ Ես տվեցի նրանց այն փառքը, որ Դու Ինձ տվեցիր, որպեսզի մի լինեն, ինչպես և Մենք մի ենք: Ես՝ նրանց մեջ, և Դու՝ Իմ մեջ, որպեսզի կատարյալ լինեն միության մեջ: Եվ աշխարհը գիտենա, որ Դո՛ւ ուղարկեցիր Ինձ. և Ես սիրեցի նրանց, ինչպես Դու Ինձ սիրեցիր: Հա՛յր, ում որ Ինձ տվիր, կամենում եմ, որ, ուր Ես եմ, նրանք էլ Ինձ հետ լինեն ... որպեսզի այն սերը, որով Ինձ սիրեցիր, նրանց մեջ լինի, և Ես՝ նրանց մեջ (Հովհ.17:21-24, 26): Աստվածային այս սիրո փոքրիկ օրինակն է ընտանիքը, որի կայացումը Եկեղեցին վավերացնում է Պսակի սուրբ խորհրդով: Այս խորհրդով երկու հեռավոր անձնավորություններ՝ այր ու կին, ստանում են աստվածային օրհնություն, խորհրդավորապես միանում միմյանց, դառնում մեկ մարմին և մշտական կենակցության ուխտի մեջ մտնելով, ըստ Քրիստոսի և իր Եկեղեցու միության օրինակի, նվիրվում միասին Աստծու արքայության առաջադիմության համար աշխատելուն և նրա բաղկացուցիչ ընտանիքը կազմելուն: Երբեմն մենք սխալ ենք ըմբռնում ամուսնությունը՝ նայելով այս հարցին միայն մարմնավոր աչքերով: Ուստի պետք է քաջ գիտակցել, որ այն սեռական կապից առավել սիրո վրա հաստատաված փոխադարձ նեցուկ լինելու սկզբունքն է իր մեջ բովանդակում: Առաջին կինը չստեղծվեց միայն սերնդագործության նպատակով, այլ Աստված ասաց. «Լավ չէ, որ մարդը միայնակ լինի: Նրա նմանությամբ մի օգնական ստեղծենք նրա համար» (Ծննդ.2:18): Աստված կյանքի ընկեր տվեց մարդուն, հետևաբար սիրել միմյանց չի նշանակում միմյանց աչքերի մեջ նայել, այլ երկուսով մեկ նպատակ ունենալ, մեկ նպատակի նայել, և այդ ճանապարհի մեջ միմյանց օգտակար ու օգնական լինել: Պսակի խորհուրդը երբևէ կնքված ամենից մեծ դաշինքն է, որ առհասարակ կարող են միմյանց մեջ հաստատել երկու անձինք: Ո՛չ ազգակցական, ո՛չ էլ բարեկամական կապերը չեն կարող այդ աստիճանի մտերմություն ստեղծել երկու անձերի միջև: Մարդկային ոչ մի դաշինք չի կարող տղամարդուն կամ կնոջն այնքան նեցուկ ու խրախույս լինել աստվածային արքայության ընտանիք կազմելու գործի մեջ, որքան այն ամուսնությունը, որը Եկեղեցու այդ ս. խորհրդով մտնում է Աստծու օրհնության վայելքների ու Նրա արքայության անդամակցության մեջ: Այս ճանապարհին զույգերը ո՛չ միայն պետք է արտաքին պարկեշտությունը պահպանեն, այլև ներքին՝ հոգևոր: Աստված սեր է և մեր երանությունը իրագործվում է սիրով Աստծու հետ միանալով. հետևաբար չկա սեր, չկա երանական միություն այնտեղ, որտեղ չկա Աստծու օրհնությունը: Իսկ միությունը, որ սիրո և ճշմարտության միություն չէ, այլ զուտ հաճույքի, չի կարող Աստծու արքայության իրականացման տարր կազմել այս աշխարհում: Այնպես որ ամուսնության մեջ մարմնականը չպետք է նպատակ լինի, այլ՝ հոգևորը: Այդ պատճառով Պողոս առաքյալն ամուսինների ճշմարիտ սիրո մասին խոսելիս շեշտում է ամուսնության մեծ նշանակությունն՝ ասելով. «Այս խորհուրդը մեծ է, բայց ես ասում եմ Քրիստոսի և եկեղեցու վերաբերյալ» (Եփ.,5:32): Եկեղեցին այս նյութական աշխարհային կենցաղի մեջ չի մերժում ընտանեկան երջանկությունը՝ պարտադրելով միայն հոգևոր սկզբունքներ, այլ մերժում է, երբ մենք ստրկորեն ծառայում ենք ընտանիք հասկացության միայն «վայելի՛ր» սկզբունքին՝ մոռանալով աստվածադիր «սիրի՛ր» պատվիրանը:                         

Պսակի խորհուրդը

«Ով սկզբից ստեղծեց, արու և էգ արեց նրանց և
ասաց. դրա համար տղամարդը պիտի թողնի հորը և
մորը ու պիտի գնա իր կնոջ ետևից և երկուսը մեկ
մարմին պիտի լինեն: Ապա ուրեմն՝ ոչ թե երկու, այլ
մեկ մարմին են: Արդ, ինչ որ Աստված միացրեց,
մարդը թող չբաժանի»: (Մատթ. 19:4-6)

Պսակի խորհուրդը հաստատվել է դեռևս Դրախտում, Աստծու կողմից (Ծննդ.2: 18, 22-24): Քրիստոնեական Եկեղեցում Պսակի խորհրդի ժամանակ, այր ու կին քահանայի աղոթքով ու օրհնությամբ ընտանիք կազմելու նպատակով միավորվում են և ստանում Սուրբ Հոգու շնորհը, որով այդ միությունը, որպես անխախտ դաշինք, ամրապնդվում է նրանց համատեղ կյանքի բոլոր օրերի համար՝ զավակներ ունենալու և նրանց քրիստոնեական ոգով դաստիարակելու: Երկրի վրա կնքված այս դաշինքի «խորհուրդը մեծ է» (Եփես.5:32), քանզի քրիստոնեական պսակը և ընտանիքը պատկերն ու մանրակերտն է երկնային մեծ ու անճառելի խորհրդի՝ մեր Տիրոջ Հիսուս Քրիստոսի ու Իր Եկեղեցու անխախտ միության: Ինչպես փեսան թողնելով իր հորը գնում է հարսի մոտ, այնպես էլ Հիսուս, թողնելով Հայրական Գահը եկավ, Իր հարսի՝ Եկեղեցու մոտ և անքակտելիորեն միավորվեց նրա հետ:Աստվածային այս սիրո օրինակն ու իրագործումը քրիստոնեական ընտանիքն է, որի կայացումը Եկեղեցին վավերացնում է Պսակի սուրբ խորհրդով: Այս խորհրդով երկուսը՝ այր ու կին, ստանում են աստվածային օրհնություն, խորհրդավորապես միանում միմյանց, դառնում մեկ մարմին և մշտական կենակցության ուխտի մեջ մտնելով, ըստ Քրիստոսի և իր Եկեղեցու միության օրինակի, նվիրվում են Աստծու արքայության առաջադիմության համար միասնաբար աշխատելուն: Այս ճանապարհին ամուսինները ո՛չ միայն պետք է արտաքին պարկեշտությունը պահպանեն, այլև ներքին՝ հոգևոր: Այնպես որ ամուսնության մեջ մարմնականը չպետք է գերակշռի, այլ՝ հոգևորը: Մասնավորապես պսակադրության ընթացքում մատանիները, որոնք դրվում են փեսայի ու հարսի մատին, նշանակն են նրանց միության անխախտելիության, իսկ վառվող մոմերը՝ հոգևոր ուրախության և աստվածատուր շնորհի: Թագերը, որ դրվում են նորապսակների գլխին, նշանն են նրանց ողջախոհության, քանզի Պսակը սուրբ է, և պետք է զերծ մնալ պոռնկական ցանկություններից: Գինի խմելը նշանակում է, որ նրանք իրենց համատեղ կյանքի թե ուրախությունները և թե դառնություններ միասին պետք է ճաշակեն:                                

Ամուսնության պայմանները

Եկեղեցին հետևյալ պայմաններն է առաջարկում երիտասարդ զույգերին առողջ և ամուր ընտանիք կազմելու նախաշեմին.Ամուսնության կարևորագույն նպատակներից մեկը որդեծնությունն է: Հետևաբար ամուսնական կապի համար մարմնական կանոնավորությունն անհրաժեշտ է: Առողջական խնդիրներից ելնելով՝ արգելվում է ամուսնությունը կնատների, ներքինիների, ինչպես նաև հայտնի ամուլների:
Անհրաժեշտ է նաև հասունությունն ու չափահասությունը, մարմնապես ու հոգեպես առողջ սերունդ ունենալու, և թե սիրո ու բարոյականության գաղափարի հաստատության տեսակետից: Ըստ որում կինը պետք է չափահաս լինի (17 տարեկան), իսկ տղամարդն առավել տարիներով (20-25): Կարևորվում է նաև արենակցական կապը: Հայոց Եկեղեցին տասներեքերորդ դարում սահմանադրեց, որ պսակվողները յոթը պորտով բաժանված լինեն միմյանցից (որդին հոր հարաբերությամբ մեկ աստիճան է, մեկ պորտ է, թոռը՝ երկու, այսինքն՝ երկու անձերի միջև եղած ծնունդների թիվը հաշվվում է որպես աստիճան կամ պորտ, երկու եղբայրներ կամ քույրեր միմյանց նկատմամբ երկու պորտ են, այր և կին առանձին աստիճան չեն ներկայացնում, որովհետև մեկ մարմին են):Եկեղեցին անհրաժեշտ է համարում, որպեսզի ամուսնության թեկնածու տղամարդն ու օրիորդը լինեն մկրտված և դրոշմված: Եկեղեցին արգելում է որևէ քրիստոնյայի ամուսնությունն այլադավանի հետ, բացառությամբ, եթե վերջինս ընդունի քրիստոնեություն:                             Փոխադարձ սիրո հիմքը միահավատությունն է, որովհետև հավատքով է աճում մարդկանց հոգևոր կյանքը: Տղամարդը տան գլուխն է, կինը՝ սիրտը, ուստի գլուխն ու սիրտը փոխադարձ համաձայնությամբ, սիրով ու նվիրումով պետք է կապվեն միմյանց հետ:Պսակի խորհուրդը անհրաժեշտ է, որ կատարվի եկեղեցու մեջ, եկեղեցականի կողմից՝ խաչեղբոր և ժողովրդի ներկայությամբ: Գաղտնի կատարված պսակն անվավեր է: Պսակը կրկնելի է, երբ ամուսիններից որևէ մեկը մահանում է: Եկեղեցին երկու անգամ է թոյլ տալիս կատարել Պսակի խորհուրդը. «Կանոն կուսի պսակի» և «Կանոն երկրորդ պսակի»: Երրորդ պսակն անթույլատրելի է: Պսակադրության արգելված օրերն ավարտվում են եկեղեցական օրերի կանոնով, այսինքն՝ երեկոյան ժամերգությունից հետո: Ուստի պսակն օրհնվում է արգելված օրը երեկոյանալուց հետո, պայմանով, որ հաջորդ օրն իր հերթին արգելված օր չլինի: Պսակի համար արգելված օրերն են.                                       

1. Տարվա բոլոր կիրակի օրերն առանց բացառության:              

2. Յուրաքանչյուր չորեքշաբթի և ուրբաթ օր (բացառությամբ Նոր Կիրակիից մինչև Համբարձում ընկած չորեքշաբթի և ուրբաթ օրերը):              

3. Հինգ տաղավար տոների մեռելոցի օրերը:                           

4. Ս. Ծննդյան, Անվանակոչության, Տյառնընդառաջի, Ավետման և Համբարձման օրերը:                                

5. Ամբողջ մեծ պահքի և զատկական առաջին ութ օրերը:                  

6. Առաջավորաց, Վարդավառի, Ս. Աստվածածնի, Խաչվերացի, Հիսնակաց և Ս. Ծննդյան շաբաթապահքի հինգ օրերը:                                      

Պսակը անլուծելի է պետական կամ մարդկային որևէ իշխանության կողմից. «Ինչ որ Աստված միացրեց, մարդը թող չբաժանի» (Մատթ.19:6): Ինչպես որ անհնար է Քրիստոսին Իր Եկեղեցուց բաժանել, այնպես էլ անհնար է մարդուն իր կնոջից բաժանել: Եկեղեցին՝ Ավետարանների մեջ ամուսնության մասին հատվածները մեկնելով (Մատթ.5:32,19:3-10, Մարկ.10:2-12, Ղուկ.16:18), ընդունում է, որ պսակը լուծվում է միայն շնության մեղքի պատճառով:                                                         

Ամուսնալուծության պայմանները                 

Հայոց Եկեղեցին, օրինավոր պսակն անքակտելի համարելով հանդերձ, ամուսնալուծությունը թույլատրում է հետևյալ պարագաներում.                

1.Պոռնկության դեպքում:                     

2.Երբ ամուսիններից մեկը վարակված է անբուժելի և վարակիչ հիվանդությամբ:          

3.Երբ ամուսիններից մեկը դիվահար է կամ խելագար:                            

4.Երբ ամուսիններից մեկը 7 տարի բացակայում է տնից:          

Պսակն անվավեր է, երբ.                                                           

1.Գաղտնի է կատարվում:  

6.Բռնությամբ:          

7.Պսակվողն արդեն օրինավոր ամուսին ունի:                 

Ամլության պատճառով ամուսնալուծություն  չի կատարվում: Կրոնափոխությունն էլ ամուսնալուծման պատճառ չի ընդունվում, սակայն թույլատրելի է, եթե կրոնական բռնության դրսևորումներ կան: Պսակի խորհուրդը Եկեղեցին է կատարում, և միայն նա, որի գլուխը կաթողիկոսն է, իրավունք ունի այն լուծելու:                                        

«Կանա՛յք, հնազա՛նդ եղեք ձեր մարդկանց,
ինչպես որ վայել է ի Տեր:
Մարդի՛կ, սիրեցե՛ք ձեր կանանց և մի՛ դառնացրեք նրանց»: (Կողոս.3:18-19)

ՎԵՐՋԻՆ ՕԾՈՒՄ ԿԱՄ ԿԱՐԳ ՀԻՎԱՆԴԱՑ

«Ով մեղանչում է իր Արարչի առջև, նա կընկնի բժշկի ձեռքը» (Սիրաք. 38:15):

Կարգ հիվանդացն այն սուրբ խորհուրդն է, որը կատարվում է հավատացյալ հիվանդի վրա: Այս խորհրդով Եկեղեցին աստվածային շնորհներ է մատակարարում իր հիվանդ հավատացյալների ապաքինման և կազդուրման համար: Փրկարար խորհուրդը կատարվում է ո՛չ միայն Եկեղեցում, այլև տանը՝ նրանց համար, ովքեր անկողնային ծանր (մահամերձ) հիվանդ են: Հիվանդությունները հիմնականում մարդու կամա թե ակամա գործած մեղքերի արդյունքն է: Ասում ենք հիմնականում, որովհետև կան նաև ժառանգական հիվանդություններ, ինչպես և հիվանդություններ՝ տրված որպես շնորհ կամ որպեսզի հայտնի լինեն Աստուծո գործերը (Հովհ., 9:1-4):                                     

Հիվանդ է այն մարդը, ով հեռացել է Աստծուց և ապրում է քրիստոնյային ոչ վայել` անկանոն կյանքով: Եվ որպեսզի առողջանա, պետք է ապաշխարի, խոստովանի իր գործած մեղքերը: Այդ դեպքում Եկեղեցին՝ նրա հոգեվորականը, աղոթում է նրա համար՝ կատարելով Հիվանդաց կարգը: Այսպիսով՝ այս խորհուրդը մերձենում ու նույնանում է Ապաշխարության խորհրդին:                                                

ԽՈՐՀՐԴԻ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ

Քրիստոս Իր քարոզչության շրջանում կատարեց բազմաթիվ բժշկություններ, որոնք նկարագրված են Ավետարաններում: Շատերը մոտենալով Քրիստոսին մարմնավոր ապաքինում էին ակնկալում Նրանից, բայց ահա թե ինչ է Հիսուս պատասխանում նրանց. «Քո մեղքերը քեզ ներված են» (Մատթ.9:2), կամ՝ «Ըստ ձեր հավատի թող լինի ձեզ» (Մատթ. 9:29) և այլն: Ուստի մարդու բուն հիվանդությունը մեղքն է և հիվանդություններից ապաքինման ճանապարհը հավատքն է, սեփական մեղքի գիտակցումը, ապաշխարությունն ու ապավինումն Աստծուն: Այս ամենով բնավ չենք ենթադրում, թե պետք է արհամարհենք բնական դեղամիջոցները, այլ ընդունելով այս ամենը որպես ապաքինման բնական ճանապարհներ՝ պետք է քաջ հասկանանք, որ հիվանդության արմատը թաքնված է մեղքի մեջ և փրկությունը միայն Աստծուց է: Դրա օրինակը առկա է Ավետարաններում, տեռատես կնոջ դրվագում: Տառապելով արյունահոսությամբ՝ նա երկար տարիներ դիմել էր բոլոր հնարավոր դեղամիջոցներին, սակայն իր հիվանդության բուժումը չէր ստացել: Եվ ի վերջո, հուսալքված գիտության հնարած դեղերից, հավատքի զորությամբ դիմում է Քրիստոսին: Հիսուս նրան պատասխանում է. «Քաջալերվի՛ր, դո՛ւստր, քո հավա՛տը քեզ փրկեց»: Եվ նույն ժամին կինը բժշկվեց»: (Մատթ. 9:22, Մարկ. 5:27-29, 34)                                                                               

ՎԵՐՋԻՆ ՕԾՈՒՄ

Այս խորհուրդը նախկինում անվանվել է Վերջին Օծում: Հիվանդին յուղով օծելը հայտնի էր դեռևս Հին Ուխտի ժամանակներում, հետագայում այն գործադրեցին նաև առաքյալները. «Եվ նրանք ելան ու քարոզում էին, որպեսզի մարդիկ ապաշխարեն: Եվ բազում դևեր էին հանում, բազում հիվանդների օծում էին յուղով ու նրանց բժշկում» (Մարկ.6:12-13): Հակոբոս առաքյալը հակիրճ այսպես է բացատրում խորհրդի իմաստը. «Հիվա՞նդ է ձեզնից մեկը, թող կանչի եկեղեցու երեցներին, և նրանք նրա վրա թող աղոթք անեն, թող յուղով օծեն նրան Տիրոջ անունով: Եվ հավատով եղած աղոթքը կփրկի հիվանդին, ու Տերը նրան ոտքի կկանգնեցնի: Եւ եթե մեղք գործած լինի, այդ նրան պիտի ներվի» (Հակոբ. 5:14-15): Սկզբնապես մեր Եկեղեցում խորհուրդը այդպես էլ կատարվում էր, սակայն հետագայում Վերջին օծումը դադարեց շատ պարզ պատճառով. քանի որ մարդը չգիտի, թե ինքը որտեղ, երբ և ինչպես կհիվանդանա ու կմահանա, ուստի Վերջին օծումը մեր Եկեղեցին միացրեց Առաջին օծմանը՝ Դրոշմին: Երբ մկրտվելիս դրոշմվում են մեր աչքերը, ականջները, քիթը, բերանը, ձեռքերն ու ոտքերը, ապա այս օծումը վերաբերում է հենց Վերջին օծման խորհրդին: Հիվանդաց կարգը կատարելիս Հայ Եկեղեցում շեշտը դրվեց առավելաբար հավատի և մեղքերը խոստովանելու վրա, քան թե՝ օծման: Ըստ Սարգիս Շնորհալու՝ «Հիվանդին առողջություն տվողը յուղը չէ, այլ Տիրոջ անունը»: Այս ամենի հիման վրա Եկեղեցին, հոգևորականին առաքելով իր հավատացյալ հոտի անդամներից որևէ մեկի համար հիվանդաց կարգը կատարելու, չի պատվիրում, որպեսզի նա հրաշք գործի, այլ որպեսզի հավատի քննությամբ, խոստովանությամբ և քաջալերող հորդորներով մեղքերից արձակում տա: Այսպիսի դերով է հանդես գալիս հոգևորականը հիվանդաց կարգի ժամանակ: Նա իր մխիթարական խոսքով, խոստովանության կարգի կատարմամբ գործած մեղքերի քննությունն առնելով, բարի խրատով, ի վերջո, Աստծուց առած հրամանով մեղքերից արձակելով և հիվանդին հոգեկան խաղաղության առաջնորդելով նախադրյալներ է ստեղծում, որպեսզի նա վեր գտնվի մարմնական ցավերից՝ աղոթքի օգնականությամբ հուսալով Աստծու ողորմությանը: Եվ վստահ ենք, որ անկեղծ հավատքը անվարձահատույց չի մնա, ինչպես որ Հիսուս հաճախ պատասխանում էր մարդկանց. «Այն ժամանակ դիպավ նրանց աչքերին ու ասաց. «Ըստ ձեր հավատի թող լինի ձեզ»: Եվ բացվեցին նրանց աչքերը» (Մատթ. 9:29): Մարդուն իր այս թույլ և տկար հոգեվիճակից բարձրացնելու համար հոգևորականը նախ հիվանդին զղջման է առաջնորդում, որպեսզի վերջինս հրաժարվի այն մեղքերից, որոնք Աստծուց բաժանման առիթ են հանդիսացել: Երկրորդ՝ ավետարանական օրինակներով հիվանդի մեջ թարմացնում է առ Աստված հավատքի, հույսի և սիրո զգացումները: Երրորդ՝ աղոթքով խնդրում է Աստծուց հիվանդի համար ապաքինում:

ԱՄՓՈՓՈՒՄ
Կարգ Հիվանդացի առնչությամբ յուրաքանչյուր քրիստոնյա պետք է հիշի հետևյալ կարևոր հանգամանքները.                         

1.Հիվա՞նդ է ձեզնից մեկը, թող կանչի Եկեղեցու օծյալ հոգևորականներից, և նա նրա վրա թող աղոթք անի (Հակոբ.5:14):                               

2.Եկեղեցու այս խորհուրդը միայն մահամերձ հիվանդի վրա չէ, որ կատարվում է, այլ յուրաքանչյուր քրիստոնյայի, որն իր մարմնական տառապանքի, հիվանդության մեջ հոգևոր բժշկությամբ նաև մարմնական ապաքինում է ակնկալում:

3.Խորհրդի կատարման հիմքը հիվանդի զղջումն է ու հավատքը:

4.Խորհուրդն իրականանում է քահանայի աղոթքով, ավետարանական ընթերցվածներով, Ս. Խաչը, Ավետարանը և քահանայական իշխանությամբ ձեռքը հիվանդի գլխին դնելով:                                     

5.Բժշկարար ուժն աստվածային զորությունն ու կարողությունն է, բոլոր մյուս պարագաները միջոցներ են այդ ուժը տեսանելի դարձնելու համար:

Փարատի՛ր ցավերն ու բժշկի՛ր հիվանդությունները
Քո ժողովրդից, Տե՛ր Աստված մեր,
և բոլորին կատարյալ առողջություն շնորհիր
Քո ամենահաղթ խաչի նշանով,
որով մարդկային ազգի տկարությունը
վերցրիր և դատապարտեցիր մեր կյանքի
ու փրկության թշնամուն:
Ամեն։

ՁԵՌՆԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ
Հովիվը քաջ, որ Իր անձը դրեց բանավոր հոտի համար,
թող կարողություն տա քեզ Իր հոտն արդարությամբ հովվելու՝քո անձի զոհողությամբ հոտի համար օրինակ լինելով (Մաշտոց Ձեռնադրության): 

Ձեռնադրությունը (Քահանայության խորհրդի կարգը), աստվածային պաշտոնին նվիրվելու՝ Ավետարան քարոզելու, Եկեղեցու խորհուրդները սպասավորելու, Քրիստոսով փրկություն շնորհելու, ժողովրդին ապաշխարության հրավիրելու, նաև շնորհ փոխանցելու խորհուրդն է: Ձեռնադրությունը տրվում է եպիսկոպոսի կողմից և նվիրագործվում Սուրբ Հոգու օծումով: Ձեռնադրության Խորհուրդը Մկրտության ու Դրոշմի նման անկրկնելի և անջնջելի է:                                                       

ԽՈՐՀՐԴԻ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ

Այս խորհուրդը նույնպես հաստատել է Հիսուս Քրիստոս: Իր տնօրինական առաքելության ընթացքում ընտրելով Իր աշակերտներին ու նրանց քահանայապետական իշխանություն տալով (Ղուկ. 24:50-51): Այդ իշխանությամբ առաքյալները սարկավագներ էին ձեռնադրում (Գործք.6:5-6), Տիրոջ խոսքի համաձայն կապում էին և արձակում մարդկանց մեղքերը, իրենց ձեռքերը դնելով հիվանդների վրա՝ բժշկում նրանց (Գործք.28:8-9): Այդ նույն իշխանությունը առաքյալները Սուրբ Հոգու շնորհով փոխանցեցին իրենց հաջորդներին, այդ իշխանությունը ստանում է նաև այսօր ձեռնադրվող հոգևորականը: Այսպես կազմավորվեց Եկեղեցու նվիրապետական կառույցը:                     

ԵԿԵՂԵՑՈՒ ՆՎԻՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՌՈՒՅՑԸ

Այն ունի ինը աստիճան.
    Ա) Դռնապանություն,
    Բ) Ընթերցողություն,
    Գ) Երդմնեցուցչություն,
    Դ) Ջահնկալություն,
    Ե) Կիսասարկավագություն,
    Զ) Սարկավագություն,
    Է) Քահանայություն,
    Ը) Եպիսկոպոսություն,
    Թ) Կաթողիկոսություն:

Դռնապանությունից մինչև Սարկավագությունը կոչվում են փոքր աստիճաններ, իսկ վերջին երեքը՝ մեծ աստիճաններ: Այս փոքր աստիճանները խորհրդագործական կարգին չեն պատկանում, այլ սոսկ մասնավոր տվչություններ են Եկեղեցու ծիսական կանոնավորության համար և կազմում են դպրաց դասը: Փոքր աստիճանները թեև վեցն են, սակայն կա նաև Սաղմոսերգուի և Ավելածուի պաշտոնը:

 ԴՌՆԱՊԱՆ.  Եպիսկոպոսի հրամանով բացում և փակում է եկեղեցու դուռը: Աստիճանը տրվում է Եպիսկոպոսի կողմից, եկեղեցուց դուրս, նվիրյալին հանձնելով եկեղեցու դռան բանալիները: 

ԸՆԹԵՐՑՈՂ. Աստիճանը տրվում է եկեղեցում, դռան մոտ: Ընթերցողի պաշտոնն է կարդալ մարգարեական և առաքելական ընթերցվածքները: Նա պետք է հասուն անձ լինի:
ԵՐԴՄՆԵՑՈՒՑԻՉ. Աստիճանը տրվում է եկեղեցու ատյանում: Երդմնեցուցչի պարտականությունն է մկրտվողներին հրաժարեցնել սատանայից:              

ՋԱՀՆԿԱԼ. Աստիճանը տրվում է եկեղեցու դասի առջև: Ջահնկալը պարտավոր է վառել եկեղեցու մոմերը ու ջահերը:                                    

ԿԻՍԱՍԱՐԿԱՎԱԳ. Աստիճանը տրվում է եկեղեցու դասի առջև: Կիսասարկավագը պարտավոր է խնկարկել, զգեստավորել պատարագիչ հոգևորականին, սպասարկել ս. Պատարագի խորհուրդը և այլն:                                 

ՍԱՐԿԱՎԱԳԱԿԱՆ ԱՍՏԻՃԱՆ. «Սարկավագ» բառը հունարեն ծագում ունի, որ նշանակում է «սպասավոր, ծառա»: Առաքելական շրջանում սարկավագները սպասարկում էին կարիքավորներին, ինչպես նաև տնօրինում էին քրիստոնեական համայնքի տնտեսական հարցերը: Նրանց պարտականության մեջ է մտնում սուրբ Սեղանի առջև սպասարկել պատարագիչ հոգևորականին: Ձեռնադրության ընթացքում եպիսկոպոսը նրան հետևյալ ծիսական արտոնություններով է օժտում. Պատարագի ընթացքում Ավետարանի ընթերցում, ինչպես նաև խորհրդանոցից սուրբ Խորհուրդը վերաբերելով ընծայում պատարագիչ հոգևորականին:                            

ՔԱՀԱՆԱՅԱԿԱՆ ԱՍՏԻՃԱՆ. Սարկավագական աստիճանին հաջորդում է քահանայականը: Քահանան Եկեղեցու խորհուրդները, աստվածային պաշտամունքները և արարողությունները կատարող անձն է և հովիվը: Հայ Եկեղեցին ունի նաև կուսակրոն քահանաներ, որոնք կոչվում են աբեղաներ: Աբեղաները ստանում են նույն քահանայական ձեռնադրությունն ու օծումը՝ իրենց լուծը ծանրացնելով կուսության ուխտով:                      

ՎԱՐԴԱՊԵՏԱԿԱՆ ԱՍՏԻՃԱՆ. Այս աստիճանը Եկեղեցում առանձին կարգ չի ներկայացնում, այլ կուսակրոն քահանայություն ունեցողին տրվում է որպես գիտական աստիճան: Վարդապետական այս աստիճանի հատուկ պաշտոնն է քարոզել և ուսուցանել, մեկնել Աստվածաշունչը, Եկեղեցու դավանությունը, ծեսն ու կանոնները բացատրել և ընդհանուր առմամբ հսկել Եկեղեցու վարդապետության անաղարտ պահպանմանը: Վարդապետությունն ունի 14 աստիճան: Առաջին չորսը մասնավոր վարդապետի աստիճաններն են, իսկ մնացածը՝ մեծ կամ ծայրագույն վարդապետի:

ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱԿԱՆ ԱՍՏԻՃԱՆ. Եպիսկոպոսությունը Եկեղեցու նվիրապետական կարգի բարձրագույն աստիճանն է: Նա Եկեղեցու տեսուչն է (Տիտ.1:8-9), ժողովրդի առաջնորդն ու թեմի կառավարիչը: Միայն եպիսկոպոսն իրավունք ունի Եկեղեցու բոլոր խորհուրդների ու կարգերի հետ միաժամանակ նաև ձեռնադրություն կատարելու: Բացառությունը մեռոնի օրհնությունն է, որը վերապահված է միայն կաթողիկոսին:

ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԵՎ ՊԱՏՐԻԱՐՔ. Արքեպիսկոպոս և Պատրիարքը ձեռնադրությամբ և օծումով եպիսկոպոսներ են, սակայն վարչականորեն տարբեր իրավասություններ ունեն: Արք կամ Արհի նշանակում է մեծ, այսինքն՝ այն եպիսկոպոսը, ով իր վարչական իրավասությանը ենթակա ունի մեկ կամ ավելի եպիսկոպոսներ: Ներկայում արքությունը վերածվել է պարզ տիտղոսի, որը տրվում է Կաթողիկոսի կողմից հատուկ կոնդակով:                 

«Պատրիարք» հունարեն բառ է և նշանակում է Հայրապետ: Հայ Եկեղեցում պատրիարք են կոչվում Երուսաղեմի, Կ. Պոլսի հայոց նվիրապետական աթոռները գլխավորող արքեպիսկոպոսները:                             

ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ «Կաթողիկոս» նշանակում է՝ ընդհանրական առաջնորդ, պետ: Նա նախանձախնդիր պահապանն է մեր Եկեղեցու՝ դավանության, ծեսի, կանոնների ու ավանդության: Կաթողիկոսը Հայ Եկեղեցու բացարձակ առաջնորդն է: Նա կոչվում է նաև քահանայապետ, եպիսկոպոսապետ, հովվապետ: Կաթողիկոսն է երկու առնթերակալ եպիսկոպոսների հետ ձեռնադրում եպիսկոպոսների, օրհնում սրբալույս մեռոնը: Նրա օրհնությամբ և կարգադրությամբ են վճռվում Եկեղեցու վարչական, ինպես նաև դավանաբանական կարևոր խնդիրները: Հին ավանդության համաձայն միայն կաթողիկոսն է իրավասություն ունեցել ամուսնալուծության վճիռ կայացնելու:  

ԱՄՓՈՓՈՒՄ  

Ձեռնադրության համար անհրաժեշտ են հետևյալ պայմանները.                       

1.Լինել չափահաս և ունենալ մարմնական, մտավոր և հոգևոր անթերի վիճակ:     

2.Ունենալ կոչմանը համապատասխան մտային և հոգեվոր պատրաստվածություն:   

3.Լինել արժանի աստվածային պաշտոնը ստանձնելուն:

4.Ունենալ ներքին վկայություն իր արժանավորության մասին (Բ Կորնթ. 10:18):  

5.Ունենալ վկայություն Եկեղեցու (ժողովրդի) կողմից:   

6.Ունենալ հանձնառություն՝ հետևելու Հայ Եկեղեցու ուղղափառ վարդապետությանը և Ս. Հայրերի ուսուցմանը՝ միաժամանակ մերժելով բոլոր աղանդավորական շարժումները և հերետիկոսությունները:   

7.Անհրաժեշտ է նաև, որպեսզի նվիրյալը բարեպաշտ ծնողներից ու սուրբ անկողնուց ծնված լինի:                                  

Ահա թե ինչ է ասում ձեռնադրության ու քահանայության մասին սուրբ Հովհան Մանդակունին. «Քահանան ամենակալ Աստծու հրեշակն է: Եթե արհամարհես, Աստծու առջև ես մեղանչում, որը նրան ձեռնադրեց, և նրա միջոցով Ինքն է կատարում պատարագի խորհուրդն ու մկրտությունը: Թեպետ և նրանք արժանի չեն ահեղ խորհրդին մոտենալու, սակայն մարդկանց փրկության համար Աստված չի արգելում Սուրբ Հոգու շնորհները, որովհետև եթե էշի միջոցով և Բաղաամի դյութական ճանապարհներով խոսեց մարդկանց փրկության համար, որչափ ևս առավել անարժան քահանայի միջոցով ինքը գործի կդնի ամեն ինչ մեր փրկության համար: Իսկ դու եթե սրբությամբ հաղորդակից դառնաս սուրբ Խորհրդին, քահանայի պղծությունը քեզ չի վնասի: Նույնպես եթե որևէ մեկը պղծությամբ մերձենա սուրբ Խորհրդին, քահանայի սրբությունը չի օգնի: Իսկ եթե համարես, թե արատավոր քահանայի ձեռքով Սուրբ Հոգու շնորհները չեն իջնում Պատարագի մեջ, և Աստված նրանով չի գործում, հիշի՛ր, որ խախտում ես Եկեղեցու կարգը և քո քրիստոնյա լինելու անունը: Եվ եթե այդպես է, և Պատարագը Պատարագ չէ ըստ քեզ, ուրեմն նաև ձեռնադրությունը ձեռնադրություն չէ, ինչպես նաև քահանայության կարգը հաստատուն չէ: Այսպիսով, քրիստոնեությանդ հույսը սնոտի է, որովհետև բոլորս էլ մեղքերով լեցուն ենք»: